هلال ماه مبارک رمضان، جمعه شب رویت نشد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، حجت الاسلام والمسلمین علیرضا موحدنژاد عضو ستاد استهلال دفتر رهبر معظم انقلاب با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری جمعه شب شبکه خبر، آقای علیرضا بوژمهرانی عضو ستاد استهلال دفتر رهبر معظم انقلاب و سید قاسم رستمی عضو هیئت علمی دانشگاه بجنورد در ارتباط تصویری و حجت الاسلام حسین محمدابراهیم، رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد و آقای اکبر فتحی مدیر برنامه ریزی و امور اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی در ارتباط تلفنی با این برنامه به پرسش ها درباره چگونگی رویت هلال ماه مبارک رمضان پاسخ دادند. متن کامل این گفت‌و‌گو به شرح زیر است:

مقدمه مجری: با توجه به این که در آستانه ماه مبارک رمضان هستیم یکی از موضوعاتی که همواره در این ایام مطرح می‌شود بحث رویت هلال ماه مبارک رمضان است، آمادگی مومنان برای استقبال از ماه میهمانی خدا و این که هلال ماه مبارک رمضان هنوز رخ نشان نداده، به گفته عضو ستاد استهلال دفتر رهبر معظم انقلاب کارشناسان احتمال دیده شدن هلال ماه مبارک رمضان را در جمعه شب ضعیف می‌دانند و به همین علت انشاالله یکشنبه اول ماه مبارک رمضان است. عربستان، قطر، عمان، امارات، فلسطین، بحرین، اردن، سوریه، یمن، اندونزی، مالزی و ترکیه فردا شنبه را نخستین روز ماه مبارک رمضان اعلام کردند و پاکستان، لبنان و عراق یکشنبه را نخستین روز ماه مبارک رمضان می‌دانند. امشب می‌خواهیم در خصوص چگونگی رویت هلال ماه مبارک رمضان و همین طور آمادگی مساجد و دستگاه‌ها برای استقبال از ماه میهمانی خدا صحبت کنیم.

سوال: دفتر رهبر انقلاب اعلام کردند که امشب ماه رویت نشده، یعنی قطعا فردا اول ماه مبارک رمضان نیست؟

موحدنژاد: ۱۰۰ گروه اقدام کردند، تا زمانی که می‌آمدم برای گفتگوی ویژه خبری، آماری که باز گرفتم، بالای ۷۰ گروه گزارشات شان را ارسال کرده بودند به ستاد استهلال و گزارشی که اطمینان بخش باشد بر دیده شدن هلال ماه رمضان به ستاد استهلال نرسید. پیش بینی هم همین بود. 

سوال: شما فرمودید که ۱۰۰ گروه اعزام شده بودند؟

موحدنژاد: بله ۱۰۰ گروه ولی گزارشات که می‌رسد، چون بعضی‌ها هم شاید که هلال خیلی قابل رویت نبوده یا امیدی به آن نداشتند، گزارش شان را هم نفرستادند باید این قضیه باز هم وقت دارد که پیگیری شود

سوال: این گروه‌ها امشب اعزام شدند یا زودتر؟

موحدنژاد: اعزام به معنای چیزی که ما فکر کنیم مثلا از تهران اعزام می‌شوند نیستند ستاد‌های استهلال استانی اقدام می‌کنند و در خود استان‌ها رصد می‌شود، ولی هلال، چون هلال سختی برای رویت بوده، بعضی از گروه‌ها خیلی هم جدیت به خرج دادند. ظاهرا گزارش‌هایی که داشتیم حدود ۲۰ تا گروه با هوای کاملا مساعد هم مواجه بودند و ابزار‌های خوب هم داشتند و نتوانستند هلال را ببینند.

سوال: این رویت هلال ماه مبارک رمضان است فقط؟ یا هر ماه شما استهلال را انجام می‌دهید؟

موحدنژاد: استهلال هر ماه انجام می‌گیرد و گزارش آن هم در سایت دفتر رهبر معظم انقلاب سایت لیدر دات آی آر، گزارش‌ها می‌آید. یعنی همان شب استهلال انجام می‌گیرد گزارش آن در سایت قرار داده می‌شود یا حداکثر فردا صبح آن و خیلی هم گزارش‌ها روشن و دقیق است که کدام مناطق بوده که این گروه‌های استهلال مستقر بودند هوا آیا صاف بوده نتوانستند هلال را ببینند یا ابری بوده؟ دسته بندی خوب، هلال را با ابزار دیدند یا با چشم عادی هم توانستند ببینند؟ این‌ها همه با دقت در آن گزارش می‌آید.

سوال: یعنی هر ماه این کار انجام می‌شود، اما ناظر بر اهمیت ماه مبارک رمضان و ماه شوال این قدر با سر و صدا همیشه در رسانه‌ها اعلام می‌شود.

موحدنژاد: بله همین طور است به دلیل رسانه‌ای شدن آن و برجسته شدن آن به همین خاطر است، البته تعداد گروه‌هایی که در ماه رمضان و شوال اقدام می‌کنند مقداری بیشتر می‌شود مثلا ما در ماه‌های دیگر ۴۰-۵۰ گروه داریم گاهی اوقات از این هم بیشتر ولی مثلا در ماه رمضان نزدیک ۱۰۰ گروه اقدام می‌کنند.

سوال: گروه‌ها شما فرمودید به این مفهوم که اعزام بشود نیست، این گروه‌ها ستاد استهلال را تشکیل می‌دهند؟ یا این که ستاد استهلال صرفا با این گروه‌ها در ارتباط است؟

موحدنژاد: ستاد استهلال کار ستادی می‌کند، یک جور هماهنگی یا بعضی از موارد را تاکیدی می‌کنند که این هلال به این دلایل و به این شرایطی که دارد مثلا گروه‌ها در این جا بیشتر سعی کنند که روی این موضوع دقت داشته باشند، چه ابزاری به کار ببرند و عمدتا هم جمع آوری و مرکزیتی برای دریافت گزارش‌ها هستند، گاهی هم بوده مواردی که برای تجهیز گروه‌های استهلال در استان‌ها هم امکاناتی را در اختیار قرار داده‌اند.

سوال: این ترکیب گروه‌ها چطور است؟ فقط در جریان بحث‌های علمی هستند یا در مورد مسائل شرعی و این‌ها هم اطلاع دارند؟

موحدنژاد: در هر دو جهت الحمدالله مطلع هستند و بعضی از آنها سابقه‌های طولانی دارند مثلا ۲۰ سال، کم و بیش، سابقه دارند در این زمینه و واقعا هم آنها کمتر دیده می‌شوند ولی واقعیت این است که کار عمده را آنها می‌کنند، زحماتی که می‌کشند، گاهی وقت‌ها محل‌هایی که می‌روند، به لحاظ نقل و انتقال آنجا خطراتی هست و گاهی به ارتفاعات می‌روند، از همه این‌ها تشکر می‌کنم و واقعا همه قدردان زحمات آنها هستیم، آنها به تعبیری کار در میدان را آنها انجام می‌دهند و ما بیشتر نمای قضایا هستیم.

سوال: یعنی این گروه‌ها که در استان‌های مختلف و اماکن مختلف هم هستند هم منجم و اساتید علمی بین شان هست هم اساتیدی که مسلط به مباحث شرعی این موضوع هستند.

موحدنژاد: بله، علاقه‌ای که هست از دو جهت هم دینی و هم علمی، این باعث می‌شود که ما در بعضی گروههایمان خود ائمه جمعه حضور دارند یا بعضی از روحانیون، طلاب حضور دارند ولی در غیر این موارد هم نه، آنها آشنا با مباحث فقهی هم هستند، البته ممکن است جا‌هایی باشد که سوال‌های دقیقی صورت بگیرد به دلیل فقهی، بگویند ما تخصص نداریم، طبیعی است یا مثلا از افرادی که جهت‌های دینی بیشتر برای آنها مطرح است ممکن است سوال‌های تخصصی نجومی - علمی را مطلع نباشند و بگویند از اهل آن سوال کنید، ولی یک مجموعه‌ای از این ۲ گروه هستند و بعضی‌ها هم البته هر دو بخش را خوب می‌دانند.

سوال: آقای رستمی چرا با توجه به این که برخی کشور‌های همسایه جمهوری اسلامی ایران هلال ماه مبارک رمضان را امشب می‌بینند که اسامی آن کشور‌ها را در ابتدای گفت‌و‌گو مطرح کردیم در کشور ما اعلام شده که امشب هلال دیده نمیشود و احتمال دیده شدن آن فردا بیشتر است و یکشنبه اول ماه مبارک رمضان است؟

رستمی: من تصویری برای موقعیت هلال ارسال کردم اگر امکان آن باشد آن را بگذارید من روی آن توضیح دهم، ما بین یک هلال بحرانی با یک هلال ساده باید فرق قائل شویم به لحاظ علمی هلالی که در مرز دیدن و ندیدن است یک هلال بحرانی محسوب می‌شود یعنی وضعیت مداری ما در یک منطقه از جهان طوری است که در شرق آن منطقه هلال غیرقابل رویت است در غرب آن منطقه هلال قابل رویت است و منطقه‌ای است شاید به طول چند صد کیلومتر که این وضعیتی دارد که به لحاظ نجومی ما تاکنون نتوانستیم هلال‌هایی که مشابه آن هست را رکوردشکنی داشته باشیم، قبلا دیده باشیم مشابه آن را. اگر روی این تصویری که الان نمایش داده میشود توضیح بدهم آن خط پایین سبز رنگ که منحنی است که بالای غروب خورشید در یک منطقه قرار دارد، آن حد رویت هلال با تلسکوپ است، تلسکوپ‌های قوی و بزرگ، الان تهران و اکثر نقاط ایران هلال و ماه در نزدیک به این خط هست یعنی خیلی به این خط نزدیک است و طوری که کسانی که در زمینه رویت هلال آشنا هستند و خطوط رویت پذیری را رسم می‌کنند می‌دانند که چنین هلالی وقتی که می‌افتد زیر این خط سبز، تاکنون مشابه چنین هلالی را ما قبلا ندیدیم و باید رصد‌های مشابهی شود در شرایط آب و هوایی مناسب که بشود این هلال را اگر دیده شد رکورد زده شود و ما بتوانیم آن را در پیش بینی‌های بعدی مان بیاوریم در حالی که می‌بینید مکه را من قرار دادم در بین خط سبز است در آنجا و خط بعدی که سیاه رنگ است، این موقعیت هلال در مکه نسبت به ایران بهتر است آنجا امکان رویت با تلسکوپ کماکان وجود داشته و من اگر فرصت پیش آمد برای شما تصویری که در یکی از شهر‌های عربستان هم از هلال گرفته شده و به صورت سی سی تی تصویربرداری شده، آن هم نمایش خواهم داد و همین طور بالاتر می‌آییم الان حول و حوش ساعت ۱۰ شب است، تقریبا می‌توان گفت غروب خورشید در مناطق غربی آفریقا اتفاق می‌افتد مثلا کشور سنگال تقریبا، آنجا جایی است که دیگر هلال آنقدر بالا است و می‌تواند هلال با چشم غیرمسلح رویت شود یعنی بر اساس پیش بینی‌های قبلی ما می‌توانیم بگوییم که این هلال می‌تواند با چشم غیرمسلح دیده شود، این وضعیتی است که هلال امشب داشته، وقتی که می‌گوییم این که چگونه اثبات می‌شود شروع اول ماه؟ بخشی از آن بخش شرعی است که حاج آقا توضیح دادند و باز هم در ادامه توضیح خواهند داد که بخش‌های شرعی آن چه است و بخشی از آن هم علمی است که باز ما رصدگر‌هایی را قرار می‌دهیم بر اساس پیش بینی‌ها می‌روند و مشاهده می‌کنند ببینند که وضعیت علمی رویت هلال چگونه است.

سوال: سوال دیگری که پیش می‌آید این است که مثلا ما با کشور‌های همسایه یا کشور‌های دیگر در منطقه خودمان یک وقت‌هایی مثلا اول ماه ما فرق دارد ولی پایان ماه ما یکی می‌شود یعنی ابتدای ماه مبارک رمضان را یکی نیستیم ولی عید فطر ما یکی می‌شود علت این اختلافات چیست؟

رستمی: آن بخشی که مربوط به شرع و دین می‌شود و این که شروع اول ماه در هر کشوری مبنا و معیار آن چیست؟ آن یک بخش جدایی از بحث علمی است، این که از ما از نظر علمی بپرسند که هلال رمضان یعنی امشب در غروب روز جمعه کدام منطقه خاورمیانه قابل رویت بوده، وضعیت این طور است که خط رویت می‌افتاده روی غرب کشور یعنی تقریبا مرز ایران و عراق، یعنی آنجا جایی بوده که در منطقه شرقی آن بحرانی بوده و هلال قابل رویت نبوده بر اساس پیش بینی‌های قبلی و غرب آن یعنی کشور‌های عراق، عربستان و اکثر کشور‌های غرب خاورمیانه این‌ها به لحاظ پیش بینی‌هایی که ما قبلا بر اساس رویت‌های انجام شده داریم می‌دانیم که این رویت تلسکوپش امکانپذیر بوده ولی این که تفاوت پیش می‌آید ما ابتدای ماه رمضان را می‌بینیم که مثلا فردا عربستان اول ماه رمضانش است، چون بر اساس معیار عربستان وقتی که ماه بالای افق است چه دیده شود و چه دیده نشود به هر حال شروع اول ماه مبارک در عربستان اتفاق می‌افتد، چون مبنای شروع اول ماه در عربستان با مبنای ما در ایران فرق می‌کند در کشور‌های دیگر هم همین طور است مثلا افغانستان هم در شرق ما اگر فردا اول ماهش باشد در واقع جزو کشور‌هایی هستند که از عربستان تبعیت می‌کنند و آنها اعتقاد دارند که مکه مرکز جهان اسلام است و آنها تبعیت شان از عربستان است.

سوال: به لحاظ علمی امکان آن هست مثلا ماه مبارک رمضان در ایران ۳۰ روزه باشد مثلا در یک کشور دیگر ۲۹ روزه یا بالعکس؟

رستمی: به لحاظ علمی با همین توضیحی که دادم اگر منطقه مرز رویت و عدم رویت را روی جهان مشخص کنیم، مناطق شرقی قطعا هلال شان دیده نمی‌شود و ماه شعبان شان ۳۰ روزه می‌شود و رمضان شان یکروز کاهش می‌یابد و مناطق غربی آن خط رویت مناطقی هستند که آنجا هلال امشب دیده شده و ماه شعبان ۲۹ روزه و رمضان شان ۳۰ روزه است مثل همین ایران و عربستان که الان در چنین شبی دقیقا همین اتفاق افتاده. به لحاظ علمی می‌گوییم در ایران غیرقابل رویت بوده و در عربستان قابل رویت است البته این را هم بگویم همیشه این خط وضعیت بحرانی هلال مثل امشب روی ایران نمی‌افتد یا مرز ایران نمی‌افتد گاهی اوقات این خط ممکن است در آفریقا بیفتد یا در آمریکا بیفتد این بسته به شرایط وضعیت ماه در چرخش آن به دور زمین در هر ماه جابجا می‌شود و امسال استثنائا این خط رویت به لحاظ علمی افتاده روی مرز ایران و عراق.

سوال: از نظر علمی ما برای رویت هلال ماه چه کمیت‌ها و چه عواملی اثرگذارند؟ مثلا ما اگر تلسکوپ‌های خیلی قوی داشته باشیم راحت‌تر می‌توانیم استهلال کنیم؟

رستمی: به لحاظ علمی ۱۰ یا ۱۲ پارامتر یعنی پارامتر‌های زیادی هستند که در رویت هلال تاثیرگذارند، بخشی از آن مربوط می‌شود به وضعیت مدار ماه و خورشید در آسمان یعنی این که ماه در نزدیک‌ترین فاصله با زمین باشد یا در دورترین فاصله باشد که ماه می‌تواند بزرگتر یاکوچکتر دیده شود و حتی این که وقتی که در نزدیک‌ترین فاصله است سرعت ماه زیاد میشود و در دورترین فاصله سرعت آن کم می‌شود نسبت به افقی هم که ما قرار می‌گیریم ماه نسبت به افق، بالای افق قرار می‌گیرد و نسبت به خورشید دورتر است یا نزدیک‌تر به خورشید است و این که ماه زود غروب کند یا دیر، از نظر علمی آن را با پارامتری به اسم مکس می‌شناسیم یعنی فاصله غروب ماه و غروب خورشید چقدر است؟ این‌ها پارامتر‌های نجومی تاثیرگذار به لحاظ مدار ماه و خورشید است که بعضی از آنها را من این جا برای شما گفتم.

سوال: شما معیار‌های نجومی را گفتید سنجه‌ها یا معیار‌های ابزاری را هم بفرمایید.

رستمی: ۲ تا پارامتر مهم دیگر که غیر از مسائل نجومی است، یکی شرایط جوی است که بسیار تاثیرگذار است مثلا الان در همین روز‌ها بخاطر این که بارش‌هایی که در سراسر کشور اتفاق افتاده وضعیت جوی را در بعضی از مناطق خوب کرده و غبار در منطقه کم شده و می‌توانیم آسمان شفافی داشته باشیم شفافیت آسمان بسیار تاثیرگذار است در رویت هلال و مسئله دیگر ه ابزاری است که ما استفاده می‌کنیم اصولا چشم غیرمسلح برای دیدن هلال‌هایی که خصوصا بحرانی می‌شود و خیلی نزدیک به مرز هستند کافی نیست و می‌توانیم از دوربین‌های کوچک و به تدریج از دوربین‌های بزرگتر و تلسکوپ‌ها استفاده کنیم تجربه نشان داده که هر چه قطر دهانه تلسکوپ بزرگتر می‌شود نور بیشتری را می‌تواند جذب و دریافت و شانس رویت هلال را بیشتر کند به طوری که ما در سال‌های گذشته هم این را مشاهده کردیم که رصدگران با تجربه ما وقتی رکورد‌های رویت هلال را داشتند توانستند با تلسکوپ‌های بزرگ این هلال‌ها را ببینند.

سوال: آقای موحدنژاد، یک اختلاف مبنایی وجود دارد در خصوص استهلال، بفرمایید برای این که این مسائل را بشود حل کرد و اصلا به اصل رویت هلال ماه رسید، چه کار‌هایی انجام می‌شود؟ چه تمهیدات و چه تدارکاتی دیده می‌شود و اگر امکان آن هست خیلی مختصر با توجه به اینکه برای همه مردم قابل درک و فهم باشد، به این اختلاف هم بپردازید و بفرمایید این تفاوتی که وجود دارد منشا آن چیست؟

موحدنژاد: بحثی در رویت هلال این است که آیا هلال باید حتما با چشم عادی دیده شود یا اگر با چشم مسلح و با دوربین و تلسکوپ هلال هم دیده شد قابل قبول است؟ این یک بحث، یک بحث دیگر هم هست که ما رویت هلال را که برای شروع مثلا ماه مبارک رمضان می‌خواهیم لازم داریم آیا رویت در منطقه خود ما، رویت در محل اقامت ما هست یا نه؟ اگر مثلا فرض کنید در یک کشوری در ۵ هزار کیلومتر آن طرف‌تر هم امشب هلال دیده شد، همین هم کافی است این بحثی اختلافی است یعنی بین مراجع عظام تقلید در این مسئله اختلاف نظر وجود دارد، این طبیعی است که اختلاف بوجود می‌آید. عملا اعلام اول ماه اختلاف می‌تواند بوجود بیاید و این امر طبیعی است کما این که در مباحث دیگر فقهی هم اختلاف وجود دارد.

سوال: یعنی تفاوت مبانی فقهی است که از مراجع بپذیرند با چشم مسلح را یا نپذیرند، شما چه تدارک و تمهیداتی برای موضوع استهلال اندیشیدید و چه کردید؟

موحدنژاد: یک موضوع داریم یک حکم، حکم را فقهای عظام بیان می‌کنند یعنی حکم فقهی را منظورم است یعنی فتوا را و آنچه که ما پیگیر می‌شویم بحث موضوع است یعنی بالاخره هلال دیده شد؟ نشد؟ با ابزار دیده شد یا نه؟ برای این که این خود امر مهمی است، یعنی الان شما می‌بینید بعضی از همسایه‌های ما اعلام اول ماه می‌کنند بعد بعضی کشور‌ها و همسایه یا غیرهمسایه از کشور‌های اسلامی اعلام اول ماه می‌کنند به این که می‌گویند ما هلال را در کشور خودمان مثلا گزارش داشتیم، ما آنها را بررسی می‌کنیم می‌بینیم اصلا امکان رویت هلال وجود نداشته در آنجا، ولی گزارش رسیده که با چشم عادی دیده شده، متوجه می‌شویم که دقت‌هایی که این جا می‌شود و اهل فن گزارش‌ها را بررسی می‌کنند در آنجا‌ها نیست و این بار‌ها اتفاق افتاده، این است که منشا بعضی اختلافات اینطور مسائل است که این‌ها پسندیده نیست اگر توانستیم موضوع را خوب تشخیص دهیم دیگر بعد بحث فقهی است که من مقلد مرجعی هستم که ابزار معتبر می‌دانند یا نمی‌دانند. بحث فقهی است که من مقلد مرجعی هستم که می‌دانند یا نمی‌دانند. هر کاری به جای خودش صورت گرفته و انجام شده، موضوع خوب شناخته شده و فتوا هم خوب فهمیده شده و طبق آن عمل شده. این کار خوب و ساده خودمانی پاک و پاکیزه و بی مشکلی است.

سوال: آقای بوژ مهرانی از اصفهان همراه ما هستند، آقای بوژمهرانی در آن منطقه اصفهان مشغول رصد هستید؟

بوژمهرانی: زمان رصد تمام شده و غروب امروز حسب برنامه‌ای که داریم و اگر شانس بسیار اندک هم برای قابلیت هلال داشته باشیم مرور می‌کنیم امروز از اصفهان به سمت سمیره گردنه خروس که آسمان تمیز و ستاد استهلال اصفهان که با تلسکوپ و دوربین‌های دو چشمی قدرتمند در شرایط آب و هوایی استثنائی و تمیز اقدام برای رویت هلال و تلاش کردیم و موفق به رویت نشدیم. نکته دیگر این که برای ما رصدگر‌ها بعضا عدم رویت هلال در یک شرایط بسیار خوب و با استفاده از ابزار داده علمی خیلی مهم است و این کمک می‌کند به ما که در پیش بینی آتی هلال‌های آتی، با دقت بالاتری بتوانیم نظر بدهیم که هلال‌ها قابل رویت است یا نه. بعضی از هلال‌ها با قاطعیت می‌گوییم که هلال قابل رویت است و بعضی با قاطعیت قابل رویت نیست، بعضی در مرزدیده شدن و دیده نشدن قرار می‌گیرد. مثل هلال امشب که اقدام کردیم و هلال نتوانستیم ببینیم و گزارش‌ها را ارسال کردیم به ستاد استهلال و خدمت مقام رهبری ارائه شده و نظرشان اعلام می‌فرمایند.

سوال: منطقه چقدر تاثیر دارد، آقای دکتر رستمی اشاره کردند به این موضوع تا حدی که مناطق غربی کشور مناسب‌تر است برای استهلال، اگر در این خصوص نکته‌ای است بفرمایید و این که رویت هلال در یک منطقه را می‌شود به منطقه دیگر نسبت داد، بحث طول و عرض جغرافیایی ملاک و مورد نظر است؟

بوژمهرانی: یکی از مشخصه‌ها و پارامتر‌ها ابتدا بررسی می‌کنیم و براساس آن آیا می‌رویم برای رصد یا نه، پارامتری است به نام جدایی زاویه‌ای بین ماه و خورشید. هر چقدر جدایی زاویه‌ای بیشتر باشد، هلال طول کمانش بیشتر می‌شود و ضخامت بیشتر می‌شود، ما می‌توانیم با ابزار و چشم غیر مسلح هلال را نورش را در نور آسمان تشخیص دهیم، یک دانشمند فرانسوی مطالعه‌ای کرده آقای دان ژان که گفته اگر این جدایی زاویه‌ای ۷ درجه یا کمتر باشد اصلا هلالی شکل نمی‌گیرد که کسی بخواهد دنبال رویت باشد. امشب امروز غروب در پهنه ایران جدایی زاویه‌ای بین ماه و خورشید خیلی به عدد ۷ نزدیک بود و یک مقدار از ۷ بیشتر بود. هر چقدر که از شمال شرق کشور از منطقه استان خراسان رضوی، خراسان شمالی، حرکت می‌کردیم و به سمت جنوب غرب و استان‌های مرکزی و استان خوزستان یا استان‌های غربی مثل کرمانشاه، مثل ایلام مقدار جدا زاویه‌ای از ۷ مرتب بیشتر می‌شد. آقای رستمی فرمودند ما کاملا تاثیر دارد منطقه‌ای که رصد می‌کنیم هرچقدر به سمت جنوب غرب برویم، مقدار جدایی زاویه‌ای بیشتر و شانس رویت بیشتر می‌شد. رصد گاهی که رصد می‌کنیم بسیار اهمیت دارد، اگر در داخل شهر‌های بزرگ رصد کنیم به خاطر شرایط جوی ناشی از آلودگی یا در نقاطی که ممکن است هوا ابری باشد، خود این‌ها مانع می‌شود و باعث می‌شود که نتوانیم هلال را ببینیم و خارج شده از شهر و حتی الامکان نقاط مرتفع می‌رویم و از ابزاری استفاده می‌کنیم که ابزار قدرت‌های متفاوتی دارند. تلاش می‌کنیم که هلال قابل رویت باشد ابتدا با ابزار قدرتمند هلال را رصد کنیم و بعد آرام آرام شروع می‌کنیم با ابزار مختلف این آزمایش انجام دهیم که حداقل ابزاری که هلال را با آن دیدیم داده‌هایی در اختیار ما می‌گذارد که در رصد‌های آتی از این استفاده کنیم. نکته دیگر در مورد این که آیا می‌توانیم تعمیم دهیم رصد را از یک نقطه به نفطه دیگر، این موضوع شرعی و فقهی است و بهتر است آقای موحد نژاد صحبت کنند، از نظر رصدی و نجومی ما رصد در یک نقطه را می‌توانیم به نقاط همجوار آن تعمیم دهیم منتهی فواصل نزدیک، خیلی نمی‌توانیم با فاصله این کار را انجام دهیم. مسائل فقهی دارد که پیشنهاد می‌کنم که آقای موحد نژاد در این مورد صحبت کنند.

سوال: آقای دکتر رستمی در خصوص کشور‌هایی که فردا را روز اول ماه مبارک رمضان اعلام کردند صحبت بفرمایید. نام برخی کشور‌ها اشاره شد، نکته‌ای است بفرمایید؟

رستمی: ۳ تا تصویری که امروز از هلال ماه گرفته شده ارسال کردم نمی‌دانم امکان پخش وجود دارد یا نه؟ همزمان که توضیح می‌دهم تصاویر را ببینید که تصاویری است که با ابزار بسیار قوی مثل سی سی دی با ترکیب صد‌ها تصویر در لحظه‌ای که به حل هلال گرفته می‌شود و این‌ها پردازش می‌کنند با نرم افزار تصویری که نمایش داده می‌شود به این قشنگی ببینید. تصویر هلال مثلا ابتدا در آلمان و در مونیخ توسط مارتینر سایزر در رصد خانه گرفته شده که این تصویر نشان می‌دهد که هلال بسیار باریکی است با این ابزار قدرتمند ثبت شده. کار خیلی ساده‌ای با رویت با چشم نبوده و در زمان محلی حدود ده و چهل و هفت دقیقه صبح در آلمان گرفتند که حول و حوش ساعت ۲ بعدازظهر ماست. ۲ تا تصاویر مقارن با غروب یکی از در ابوظبی در امارات و یکی در شهر‌های عربستان است که با سی سی دی گرفته شده و خیلی شدید و این هلالی است که در مونیخ ثبت شده و هلال بسیار سختی است. هلال‌هایی که در مرز دیدن یا ندیدن هستند که بخش‌های پرنور و کم نور است که لبه ماه است که هلال بسیار باریکی تشکیل می‌شود. ۳ تا تصویری که امشب تصاویری از هلال رمضان داریم همه در غرب ایران و در کشور‌هایی بوده که خارج از ایران گرفته شده و البته به مفهوم رویت نیست این تصاویر. حاج آقای موحدنژاد بیشتر توضیح دهند که تصویر با سی سی دی است مفهوم دیگری دارد.

سوال: از روی بلند بودند هلال و ضخیم بودن یا دیر غروب کردن و امثال این‌ها پی برد که این هلال قابل رویت است یا نه؟

رستمی: فردا شب در غروب روز شنبه هلال خیلی بلندی در آسمان خواهیم داشت، که طبیعتا وقتی که غروب بیست و نهم دیده نمی‌شود در سی‌ام یک هلال بلند خواهد بود. این بلندبودن به لحاظ نجومی داشته باشیم و فردا شب در این تهران یک چیزی حدود یک ساعت تا ۴۵ دقیقه ماه را در آسمان خواهند داشت و همه مردم اگر هوا صاف باشد هلال با چشم غیر مسلح ببینند و دیر غروب کردن و بالا بودن ممکن است براساس یک باور غلط بگوییم یا یک اعتقادی که قدیمی‌ها داشتند و فکر می‌کردند که شب‌های بیست و نه به هر دلیلی هلال دیده نمی‌شد یک هلالی در شب بعد بلندبود، فکر می‌کردند این هلال چه هلال شب دوم است گاهی این اتفاق می‌افتد و هلال فردا شب را ممکن است که این هلال شب دوم است. وقتی ماه مثل یک فردی بگیریم که کودکی و دانش آموزی که به کلاس اول می‌رود اول مهرماه به دنیا آمده و ۶ سالش کامل نشده و هلال امشب همچین حالتی بوده و مرز نزدیک به رویت دیده می‌شود وسال بعد آن دانش آموز که ۷ ساله می‌شود بزرگتر دیده می‌شود و این هلال فردا شب هلال خیلی بلندی است. از نظر علمی اعتقاد داریم که هلال‌های بلند و دیر غروب می‌کند لزوما نمی‌تواند هلال شب دوم باشد، از نظر علمی بگوییم در شب گذشته این هلال دیده می‌شده یا دیده نمی‌شود تا تصمیم درست گرفته شود.

سوال: این که هلال‌ها بلندتر هستند و دیرتر غروب می‌کنند و کوتاه‌تر زودتر غروب می‌کنند؟

رستمی: یکی نزدیکی ماه به زمین که این هلال رمضان فاصله ماه به زمین ۳۶۰ هزار کیلومتر در دورترین ۴۰۰ هزار کیلومتر است که فاصله ماه با زمین کمتر می‌شود و ماه با سرعت بیشتری ازخورشید دور می‌شود. اگر ماه با فاصله ۷ درجه در ایران از خورشید فاصله داشته سرعتش زیاد می‌شود که بعد از ۲۴ ساعت فردا تقریبا ۲۰ درجه از خورشید فاصله گرفته و سیزده و خورده‌ای درجه در ماه حرکت ماه را داشتیم که یکی از دلایل نزدیکی ماه به زمین است که باعث می‌شود خیلی سریع از خورشید دور شده و بلندتر و با فاصله بیشتری از خورشید ببینیم.

سوال: حاج آقا بفرمایید با توجه به این که روش‌های علمی فراگیر است و ابزار‌های متعددی وجود دارد چه ضرورتی است که این همه گروه رصدی در کشور این کار را انجام دهند؟

حجت الاسلام علیرضا موحدنژاد: اگر کسی با محاسبات هلال قابل رویت باشد نیاز به هیچ گزارشی ندارد که این که اعلام رسما شده یا نشده و باید طبق آن عمل کنند؛ بنابراین راه علمی، راه خودش را دارد و مورد تایید شرع مقدس هم قرار گرفته، بحث این است که بعضی می‌گویند که ما نمی‌دانیم پیش بینی‌های کارشناسان وقتی می‌گویند هلال دیده می‌شود یا نمی‌شود. چقدر دقیق است. آیا می‌شود به آن اطمینان کرد یا نه، این استهلال و این گروه‌های مختلف این اطیمنان را به وجود بیاورد.

سوال: یعنی حجیت را به وجود بیاورد؟

موحد نژاد: اطمینان لازم است که امر قلبی است که ممکن است برای کسی اطمینان حاصل نشده و وقتی ۱۰۰ گروه رفتند و هیچ کس هلال ندید که اگر بود هلالی قابل رویت بود می‌دیدند.

سوال: اگر ۱۰ نفر اگر دیدند اطمینان است؟

حجت الاسلام علیرضا موحدنژاد: کاری که انجام می‌دهیم به این دلیل است، خود کارشناسان در جا‌هایی یک مقدار تردید می‌کنند که آیا هلال قابل رویت است یا نه. باز هم منتظر رصد‌ها در میدان هستند و منتظر هستند که آیا هلال دیده شده یا نه، بعضی از هلال‌ها با قاطعیت قابل رویت نیست و بعضی با قاطعیت می‌گویند قابل رویت است و بخشی که می‌گویند ما باید ببینیم.

سوال: مساجد چه تمهیداتی برای آغاز ماه مبارک رمضان اندیشیدند؟

حجت الاسلام حسین محمدابراهیم رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد: تشکر می‌کنم از میهمانان و ببینندگان طبق سنتی حسنه‌ای که در کشور به حمدالله جاری است در آستانه ماه مبارک رمضان در اواخر ماه شعبان المعظم در ۱۰ روز آخر دهه تکریم مساجد است. در این دهه کارگزاران مساجد، ائمه محترم جماعات و اهالی مسجد آمادگی خودشان را حفظ می‌کنند برای حضور میهمانان الهی در ماه مبارک رمضان. در مساجد بتوانند حضور چشمگیری داشته باشند، تکریم مساجد در آموزه‌های دینی ما وارد شده، که به نظر می‌رسد علاوه بر غبار روبی و نظافت مساجد و آمادگی کالبدی مسجد مهم‌ترین موضوع حضور اهالی مسجد در مسجد است. مخصوصا نوجوانان و جوانان، خانم‌ها و بانوان، روزداران عزیز، در مساجد حضور پیدا می‌کنند. در نماز‌های جماعات ۳ وعده هم نماز جماعت صبح، نماز جماعت ظهر و عصر و مغرب و عشا محافل قرآنی در مساجد به حمدالله برپاست و این‌ها از آرزو‌های رهبر معظم انقلاب است که در دیدار خودشان فرمودند که‌ای کاش هر مسجدی یک محفل قرآنی داشته باشد.

سوال: بفرمایید برای تامین کالا‌های اساسی در ماه رمضان چه برنامه ریزی صورت گرفته؟

فتحی: تدارک دیده شده و شرکت‌های پشتیبانی اعم از شرکت بازرگانی ایران و شرکت پشتیبانی امور دام تمهیدات لازم را برای این که بتوانند گوشت مرغ و گوشت قرمز، برنج و شکر و خرما هم اضافه شده به خاطر ماه مبارک رمضان به اندازه کافی در شبکه عرضه خصوصا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای در این مدت ۲ روزه عرضه کنند. انجمن واردکنندگان در روغن، شکر واردکنندگان وارد شده و تامین کردند علاوه بر شرکت‌های پشتیبانی دولتی و این‌ها همراه شدند و فکر کنم ما مشکل خاصی از نظر تامین این کالا‌ها در بازار برای ایام پایانی سال و ایام ماه مبارک رمضان نداشته باشیم. ویژه شب عید به اندازه کافی تامین شده که ان شاءالله در زمان مقرر عرضه خواهد شد.