آخرین خبرها از پویش نذر خون و وضعیت بانک خون

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مصطفی جمالی مدیرعامل سازمان انتقال خون در آستانه سال نو با حضور در برنامه نوروز قرآنی در خصوص پویش نذر خون و وضعیت انتقال خون و ذخایر بانک خون در کشور توضیحاتی داد.

مجری:در ایام نوروز هستیم، علاوه بر آن در ایام شهادت مولی‌الموحدین امیرالمؤمنین (ع) هستیم و این روز‌ها بازار اهدای خون بسیار گرم است. پویشی داریم به نام پویش نذر خون که مرتبط است با همین شب‌های قدر.

سؤال: اوضاع بانک خون ما چطور است؟

مصطفی جمالی مدیرعامل سازمان انتقال خون: سالیان قبل معمولاً ذخایری که ما داشتیم حدود سه تا چهار روز بود. از دو سال پیش ذخایر تقریباً به حدود هشت روز یا بیشتر رسید.

سؤال: الان امکان نگهداری آنها را دارید تا هشت روز؟

جمالی: بله، ذخایر خون را که تا ۳۵ روز می‌شود نگه داریم، منتها در اسفند ماه معمولاً اعمال جراحی خیلی زیاد می‌شود، مثلاً بیماران تالاسمی قبل از تعطیلات همه مراجعه می‌کنند خون بگیرند، خیلی از جراح‌ها مسافرت می‌خواهند بروند، فشرده عمل، بنابراین یک مقدار مصرف بالا می‌رود. از آن طرف به خاطر آن تعطیلاتی که در زمستان و سرما داشتیم و فرارسیدن ماه مبارک رمضان که خود به خود یک مقدار مراجعه برای اهدا زیاد کاهش پیدا می‌کند، یک مقداری در ذخایر ما کاهش داشتیم، به حدود شش روز رسیدیم در کشوری، ولی جای نگرانی نیست، یعنی در حد قابل قبول است ولی الان ماه مبارک رمضان مصادف شده با عید نوروز و تعطیلات اول سال، اکثر مردم به مسافرت می‌روند، مراجعه به مراکز کم می‌شود به دو دلیل که عرض کردم، خصوصاً استان‌هایی مثل مازندران، گیلان و استان‌هایی که مهمان زیاد دارند علی‌القاعده مصرف بالا می‌رود و اهدای خون هم کاهش پیدا کرده، یک مقدار ممکن است دچار مشکل شوند، بنابراین کسانی هم که سفر می‌روند اگر قصد ۱۰ روز نداشته باشند علی‌القاعده روزه نیستند. چه خوب است در این استان‌هایی که تراکم مسافر است، یک مقداری اهدای خون را در همان مراکز استان فراموش نکنند.

سؤال: پایگاه‌های شما همه فعال هستند؟

جمالی: بله، پایگاه‌ها همه فعال هستند، خیلی‌ها هم بیشتر فعالیت خود را بعد از افطار تا سحر گذاشتند.

سؤال: پایگاه‌ها صبح‌ها فعالیتی ندارند؟

جمالی: دارند، تقسیم شده است. هر استان اطلاع‌رسانی می‌شود. در تهران صبح هم بعضی پایگاه‌ها هست. همه اینها در استان اطلاع رسانی شده و مردم در جریان هستند.

سؤال: پای‌کار‌های اهدای خون چه تعدادی هستند آنهایی که هر ساله می‌آیند خون اهدا می‌کنند یا سالی چند نوبت این کار را انجام می‌دهند؟

جمالی: ما بیش از ۲۰۰ واحد یا مرکز اهدای خون داریم در سراسر کشور و همه استان‌ها هستند، مرد‌ها سالی چهار بار و خانم‌ها سالی سه بار می‌توانند خون اهدا کنند. حالا بعضی از افراد یک بار اهدا می‌کنند، بعضی‌ها هم چهار بار اهدا می‌کنند. بسته به تشخیص خود فرد است، ولی حدود ۵۰ درصد معمولاً بیش از یک بار؛ دو، سه یا چهار بار اهدای خون دارند.

سؤال: الان به کدام‌یک از گروه‌های خونی بیشتر احتیاج دارید؟ سابق بر این که بیشتر گروه‌های O خیلی در صدر خبرهاست و رکورد‌دار است. O خیلی مهم است. O منفی بیشتر مهم است. الان وضعیت در هر کدام از گروه‌های خونی به چه صورتی است؟ با توجه به این که در نوروز هم البته ان‌شاءالله امیدواریم با توجه به این پویش نه به تصادف که اتفاق افتاده، میزان تصادفات کم شود و از آن طرف هم میزان خونی که نیاز است در ایام نوروز هم کاهش پیدا کند. الان هر کدام از گروه‌های خونی ما اوضاع و احوال‌شان چطور است و به کدام‌شان نیازمندیم؟

جمالی: درصدی دارد هر گروه خونی، منتها مردمی هم که در بیمارستان نیاز پیدا می‌کنند تقریباً همان درصد را دارد، بنابراین این سؤال را نمی‌شود دقیق جواب دهی بر حسب این که چه کسی بیمارستان مراجعه می‌کند، چه اعمال جراحی دارد و ممکن است یک روزی O‌منفی شدید نیاز باشد، یک روزی ممکن است A+ شدید نیاز باشد، بنابراین یک قاعده ثابتی ندارد و ما همیشه عرض می‌کنیم همه گروه‌های خونی مورد نیاز هستند و باید مراجعه کنند، منتها گروه‌های خونی منفی، چون درصدش کم است در حد سه تا پنج درصد؛ اینها اگر به صورت تصادفی کمتر مراجعه کنند و بیمار زیاد باشد، مشکل درست می‌کنند، بنابراین همیشه دوست داریم مراجعه اینها بیشتر باشد، ضمن این که در مواقع حوادث؛ خدای ناکرده اتفاقاتی که می‌افتد؛ گروه خونی O را می‌شود به صورت ناگهانی و فوری به هر کسی تزریق کنیم؛ این نکته مهمی است که ذخایر O خصوصاً O‌منفی اگر بالا باشد، آمادگی برای حوادثی که رخ می‌دهد بیشتر است.

سؤال: هیچ مخاطره‌ای هم ندارد برای کسانی که می‌خواهند خون بدهند؛ چه آقایانی که سالی چهار بار خون بدهند، چه خانم‌هایی که می‌توانند سالی سه بار خون دهند؟

جمالی: خیر، البته ما سعی می‌کنیم که این عرضی که الان می‌گویم، نگوییم، چون دوست داریم مردم صرفاً با حس نوع‌دوستی، برای رضای خدا و کمک به هم‌نوع خون دهند، ولی صد درصد ثابت شده؛ مقالات است، در کشور‌های مختلف کار‌های تحقیقاتی شده؛ کسانی که به طور مکرر اهدای خون دارند، اولاً بیماری‌های قلبی- عروقی، سکته‌های مغزی و قلبی در اینها کمتر است، حتی سرطان‌های مختلف در اینها کمتر است، خیلی بیماری‌های دیگری کمتر است و ثابت شده که اهدای خون اثر بسیار مفیدی بر روی سلامتی افراد دارد، ولی ما خیلی این را تبلیغ نمی‌کنیم، دوست داریم آن نیت خیرخواهانه بیشتر باعث اهدای خون شود.

سؤال: اوضاع و احوال فراورده‌های خونی چطور است؟ چون بالاخره خون را می‌دهند، شما هم می‌توانید تا ۳۵ تا ۳۸ روز نگهداری کنید، ولی فراورده‌های آن چطور؟
جمالی: خوب است.

سؤال:، چون الان خیلی هم رونق گرفته، موضوعات مرتبط با پلاسمادرمانی.

جمالی: بله، قدیم تولید سالانه ما ۱۸۰ هزار لیتر پلاسما بود، الان در دو سال اخیر به ۳۶۰ هزار لیتر رسیده است. خیلی از این پلاسما به دلایلی پِرت می‌شد و از بین می‌رفت، تمهیداتی اندیشیدیم که این پلاسما؛ سرمایه ملی الان حفظ می‌شود و یک سری دارو‌ها هم از آن تهیه می‌شود؛ بنابراین وضعیت پلاسما خیلی بهتر از قبل است. پلاکت همیشه یک مشکلی است، چون طول عمر پلاکت سه تا چهار روز است و اگر اهداکننده احیاناً کم شود، چون پلاکت را نمی‌شود زیاد نگه داریم و بعد از سه روز دیگر خاصیتی ندارد، اینجا ممکن است مشکل درست شود، ولی ایام تعطیلات پشت سر هم یک مخاطره‌ای که دارد این است که اگر مراجعه کم شود، ممکن است ذخیره پلاکت یک مقداری کم شود و بیماران نیازمند اگر بیش از حد....

سؤال: مجبور می‌شوند منتظر بمانند برای آن که پلاکت به آنها برسد؟

جمالی: بله، ولی یک روشی به نام پلاکت‌فرز داریم که با دستگاه می‌شود پلاکت را بگیریم، کیفیت آن خیلی بالاتر است، حجم پلاکتی که گرفته می‌شود بیشتر است، البته یک ساعت و نیم طول می‌کشد، یک مقداری سخت است، ولی اهداکنندگان عزیزی داریم که واقعاً با جان و دل در خدمت هموطنان خود هستند و چند هفته مکرر مراجعه می‌کنند برای اهدای پلاکت که ما ضمن تشکر از همه اهدا کنندگان، به ویژه از این اهداکنندگان پلاکت تشکر می‌کنیم.

سؤال: در سال گذشته یک قدری تجهیزات شما به روز‌تر شده است، چون شما اشاره می‌کنید به این که می‌توانید خیلی بهتر پلاسما‌ها را فرآوری و نگهداری کنید، میزان نگهداری خون؛ زمان آن بالا رفته، از اوضاع و احوال تجهیزاتی هم بفرمایید با توجه به این که خیلی از اینها وارداتی بود؟

جمالی: بله، البته ما سه کارجدید را شروع کردیم که متأسفانه در دنیا از این سه قسمت عقب بودیم؛ یکی آزمایش نَت بود به اصطلاح ما؛ یک آزمایش مولکولی است که اگر ویروس حتی کمتر از ۱۰ روز وارد بدن شده باشد، تشخیص می‌دهد. قبلاً متأسفانه امکان داشت، البته امکانش خیلی ضعیف بود، ولی امکان داشت هر چندصدهزار نفر یک مورد خدای ناکرده اچ‌آی‌وی یا هپاتیت را ما تشخیص ندهیم، الان صفر شده، این کار بزرگی بود که الان در کل کشور آزمایش نت گذاشته می‌شود، یک غربالگری آنتی‌بادی را اضافه کردیم که آنتی‌بادی داخل خون را اندازه‌گیری می‌کنند، اگر بالا باشد و به نوزاد و بچه‌ای، ممکن بود خدای ناکرده حتی باعث فوت آن شود. البته می‌گویم احتمالات کم است ولی ما اعتقاد داریم باید به صفر برسانیم؛ یک مورد هم ما راضی نیستیم. این را هم به لطف خدا راه انداختیم و برای تعیین HLA هم یک روشی بود که تحریم هستیم؛ روش ان‌جی‌اس است به قول ما که این را هم علیرغم تحریم راه‌اندازی کردیم؛ چندهزارتایی الان تست انجام شده که این برای نجات کسانی که پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز می‌خواهند بسیار حیاتی بود. از نظر تجهیزاتی ما تمام تجهیزات ادارات انتقال خون در استان‌ها الان مجهز هستند به روش اتوماسیون، یعنی خودکار، دستی تقریباً حذف شده و هم دقت، هم سرعت بالا رفته، یک سری دستگاه‌ها و مواد مصرفی که لازم بود الان داخل کشور تقریباً ۷۰ تا ۸۰ درصد الان خودکفا شدیم. مثلاً تست هموگلوبین که با دستگاه قبل از اهدا گرفته می‌شود جزو این موارد سانتریفیوژ یخچال‌دار بوده، یک اتفاق مهمی که الان ما در آن هستیم؛ بحث نه به تصادف که ان‌شاءالله هموطنان توجه داشته باشند به این قضیه، اگر ما خون را در محل تصادف بتوانیم تزریق کنیم، خیلی از اینها می‌تواند جانش را نجات دهد. الان ما با اورژانس دو سال پیش تفاهمنامه‌ای بستیم، یک محفظه نگهداری ۴۸ ساعته است که نبود، یک شرکت دانش‌بنیان آمد با مؤسسه آموزش و پژوهش طب انتقال خون هماهنگ کرد، تولید کرد، ما تأیید کردیم، ان‌شاءالله برای ماه‌های آینده امید داریم این تولید وارد شود و ما بتوانیم ماشین‌های اورژانس و بالگرد‌ها را مجهز کنیم به این سیستم که در محل تصادف تزریق داشته باشند. 
(ارتباط تصویری با یکی از مراکز انتقال خون تهران و گفتگوی وحید حاجیان؛ خبرنگار خبرگزاری صداوسیما با یکی از رکورداران اهدای خون)

سؤال: ما رکورد‌دار هم هستیم در منطقه، درست است؟

جمالی: قرار بود که در سال ۱۴۰۴؛ افق سند ۲۰ ساله، ما کشور برتر منطقه شویم. با این مواردی که عرض کردم که در این دو سال راه‌اندازی شده و اتفاقاتی که افتاده ازجمله این که تمام استان‌ها به روش اتوماسیون مجهز شدند و یک سری کار‌های دیگری که شده، به وقتش توضیح دهم، با افتخار اعلام می‌کنیم که ما کشور برتر منطقه در سال ۱۴۰۳ یک سال زودتر شدیم و انتقال خون تنه به تنه آمریکا و اروپا می‌زند. مردم مطمئن باشند؛ بهترین انتقال‌های خون دنیا را در اینجا داریم.