نقد و بررسی مستند «رئیس‌المجاهدین» شبکه قزوین

به‌گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، مستند «رئیس‌المجاهدین» تولید سیمای مرکز قزوین، روایتی مستندگونه از زندگی و مبارزات میرزاحسن شیخ‌الاسلام قزوینی از چهره‌های اثرگذار قیام مشروطه است. این مستند ۵۰ دقیقه‌ای با بهره‌گیری از فناوری هوش مصنوعی، به بازخوانی نقش این عالم مجاهد و جایگاه تاریخی مردم قزوین در نهضت مشروطه می‌پردازد و با اتکا به منابع معتبر تاریخی و گفت‌و‌گو با پژوهشگران، تصویری دقیق و مستند از این دوره ارائه می‌دهد.

در نشست نقد و بررسی این مستند، سعید انبارلویی مدیرکل صدا و سیمای استان قزوین، محمد بختیاری معاون پژوهش دانشکده علوم انسانی دانشگاه امام خمینی، سجاد امیریزدانی کارگردان مستند و فاطمه باقری تهیه‌کننده اثر حضور داشتند و ضمن تماشای بخش‌هایی از مستند، به نقد و بررسی محتوایی، پژوهشی و هنری آن پرداخته شد.

محمد بختیاری، معاون پژوهش دانشکده علوم انسانی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی در این مراسم، با اشاره به اهمیت نقد بی‌طرفانه در بررسی آثار تاریخی، تأکید کرد: هیچ کاری بی‌عیب و نقص نیست و برای قضاوتی عادلانه باید محاسن و معایب را در کنار هم دید.

وی بیان داشت: نقد به معنای نادیده گرفتن زحمات سازندگان اثر نیست، بلکه مانند آیینه‌ای است که باید تمام وجوه کار را به دقت نشان دهد.

بختیاری خاطرنشان کرد: بررسی اعتبار تاریخی یک اثر و دقت در مستندات و شواهد آن، از وظایف اصلی یک مورخ است.

معاون پژوهشی دانشکده علوم انسانی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی با اشاره به اهمیت پرداختن به بستر‌های شکل‌گیری شخصیت‌های تاریخی، اظهار داشت: شخصیت در دو بستر کلی "جامعه" و "خانواده" ساخته می‌شود و برای تحلیل دقیق، باید هر دو عامل مؤثر را دید.

وی در ارزیابی مستند «رئیس‌المجاهدین» افزود: از لحاظ نمایش بستر اجتماعی، یعنی فضای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دوره مشروطیت و حتی تأثیر وضعیت بین‌المللی آن زمان و توقعات مردم، این مستند موفق عمل کرده و این زمینه‌سازی به خوبی دیده شده است.

ساخت مستند "رئیس‌المجاهدین" نقطه عطفی برای کنشگری در حوزه دانشگاهی است

سعید انبارلوئی، مدیرکل صدا و سیمای مرکز استان هم با اشاره به پیچیدگی‌های پرداختن به شخصیت‌های تاریخی، گفت: یک چالش بزرگ این است که شخصیت‌ها پیوستگی تاریخی دارند و این پیوستگی از قبل در ذهن مخاطب وجود دارد. طراحی چهره و صورت این شخصیت‌های تاریخی کاری بسیار سخت است و شاید به همین دلیل است که حتی هالیوود نیز تاکنون نتوانسته یک فیلم بلند سینمایی جامع یا یک سریال هوشمندانه در این حوزه تولید کند.

وی اقدام همکاران خود در صدا و سیمای استان قزوین را شجاعانه توصیف کرد و افزود: همکاران من در صدا و سیما جسارت و شجاعت به خرج دادند و پا در این راه گذاشتند و ما می‌دانستیم که این اثر حتماً خالی از عیب نیست، اما به نظر من این کار یک نقطه عطف است که کنشگری در حوزه دانشگاهی را ایجاد کرده است.

مدیرکل صدا و سیمای مرکز قزوین با بیان اینکه این اثر اولین اقدام در این مسیر است، اظهار داشت: این اقدام اول است و قطعاً عیب و ایراد و نقد دارد و ما سعی می‌کنیم از این نقد‌ها استفاده کنیم. اما همین که زندگی این شخصیت تاریخی (رئیس‌المجاهدین) را نشان می‌دهد، دستاورد بزرگی است. امروزه ممکن است صد‌ها یا هزاران طلبه در مدرسه‌ای به نام "شیخ‌الاسلام" درس بخوانند، بدون آنکه اطلاعاتی از بانی این مدرسه یا این شخصیت تاریخی داشته باشند.

انبارلوئی در بخش دیگری از سخنانش به جایگاه تاریخی عنوان "شیخ‌الاسلام" در دوره قاجار اشاره کرد و توضیح داد: در زمان قاجار، عنوان شیخ‌الاسلام به کسی ابلاغ می‌شد که اختیار موقوفات را داشته و درباره آنها تصمیم‌گیری می‌کرد و خانواده ایشان (شخصیت مستند) برجسته بوده و اقدامات زیادی نیز انجام داده‌اند که البته وجوه اختصاصی و ویژگی‌های شخصی نیز در این خاندان وجود داشته که ما تا حدی از پرداختن به آنها پرهیز کردیم؛ زیرا اگر وارد این جزئیات می‌شدیم، ممکن بود این شخصیت پررنگ در جریان مشروطه تحت تأثیر قرار گیرد.

وی بر اهمیت ادامه این مسیر و تکمیل چنین آثاری تأکید کرد.